ΟΙ ΗΛΙΚΩΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ
Έρευνα του CIF Hellas
Συγγραφέας: Ευγενία Κατούφα, δημοσιογράφος,
Κοινωνική Λειτουργός, Δημοτική Σύμβουλος Δήμου Χαλανδρίου
Στην περίοδο της πανδημίας οι σκέψεις άλλαξαν πολλές φορές προσανατολισμό σε σχέση με το ερώτημα «τι κάνουμε για τους ηλικιωμένους σ’ αυτήν την περίοδο». Οι συνθήκες που δημιουργήθηκαν ήταν απροσδόκητες, απρόβλεπτες και δυσκολοχείριστες, ιδιαίτερα όταν αυτές άλλαζαν από τη μια μέρα στην άλλη. Σε αυτή τη φάση λοιπόν θεωρήσαμε χρήσιμο να ανταλλάξουμε πληροφορίες με συναδέλφους από διάφορες χώρες για την διαχείριση του προβλήματος. Απευθύναμε τα σχετικά ερωτήματα και πήραμε απαντήσεις από κάποια National Branches του CIF.
Η κυριότερη μέριμνα για τους ηλικιωμένους είναι φυσικά παντού και πάντα είναι η προστασία της ζωής, η εξασφάλισηαγαθών διατροφής και η πρόσβαση σε μονάδες υγειονομικής περίθαλψης και φαρμάκων. Όμως η επιδημία για τους ηλικιωμένους συνοδεύτηκε και από μοναξιά, φόβο, σύγχυση για τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνουν, ανησυχία μήπως πεθάνουν μόνοι και αβοήθητοι.
Κάποιες χώρες -όπως μας ενημέρωσαν οι συνάδελφοι μέλη του CIF– εφήρμοσαν πρακτικές που τις βρίσκουμε χρήσιμες γι’ αυτό και σας τις παρουσιάζουμε:
Η Τουρκία διένειμε πακέτα υγιεινής που περιείχαν μάσκες,γάντια και απολυμαντικό, καθώς και συσκευασίες μαγειρεμένου φαγητού καθημερινά. Υπάλληλοι των δήμων βοηθούν τους ηλικιωμένους στα ψώνια, ενώ λειτουργεί και υπηρεσίαψυχολογικής υποστήριξηςγια αυτούς που ζουν μόνοι στο σπίτι.
Ο δήμος Μενεμένηςέκανε απολυμάνσεις στα σπίτια των ηλικιωμένων πολιτών και διεξήγαγε συχνά τεστ για τον έλεγχο της διασποράς του ιού.
Η Φιλανδία οργάνωσε τεστ για την ταχεία εκτίμηση κινδύνου της νόσου του κορωνοϊού, ιδιαίτερα στα άτομα με χρόνιες παθήσεις που ανήκουν σε ομάδες υψηλου κινδύνου.
Παράλληλα διένειμε φυλλάδια με πληροφορίες για το πώς να προφυλάσσονται όταν πηγαίνουν στο μανάβικο, στο φαρμακείο ή στο κέντρο υγείας, καθώς και για τα μέτρα ατομικής υγιεινής που πρέπει να λαμβάνουν, (πλύσιμο χεριών, απόσταση 1-2μέτρων από άλλα άτομα, αποφυγή των ωρών αιχμής και όχι περισσότερο χρόνο σε καταστήματα από όσο είναι απαραίτητο).Στο φυλλάδιο υπενθύμισε να μην ακυρώνουν ραντεβού με γιατρούς χωρίς λόγο και μην αφήνουν τις ασθένειές τους χωρίς επίβλεψη, αλλά και να μην αμελήσουν τις επαφές τους με τις κοινωνικές υπηρεσίες που χρειάζονται.
Δημιούργησε επίσης «εικονικά εργαλεία», για να μπορούν όσοι μένουν σπίτι να παρακολουθήσουν μια συναυλία, ή μια έκθεση έργων τέχνης, τη λειτουργία σε μια εκκλησία, ασκήσεις γυμναστικής ή μιαπεριδιάβαση στη φύση.
Στην Αυστρία αρχικά και για κάποιο διάστημα, απαγορεύτηκε στους πολίτες να επισκέπτονται σπίτια συνταξιούχων ή να βγαίνουν από αυτά. Έδωσαν όμως ευκαιρίες για συζήτηση με κοινωνικούς λειτουργούς και ψυχολόγους.
Τα ιδιωτικά δίκτυα και η βοήθεια γειτονιάς κινητοποιήθηκαν για να βοηθήσουν στις αγορές.Τα κέντρα ημέρας για ηλικιωμένους έκλεισαν για λίγο, αλλά μετά άνοιξαν και πάλι, με αυστηρούς κανόνες υγιεινής. Μια ανοιχτή γραμμή στη Βιέννη ήταν διαθέσιμη για μια μεγάλη ποικιλία ερωτήσεων σχετικών με τις καθημερινές ανάγκες.
Οι ηλικιωμένοι που δεν έχουν κάποιον να τους φροντίζει μπορούν να επικοινωνούν με ένα τηλέφωνο Stadt-Wien για ψυχολογική υποστήριξη, ή για συνταγογράφηση φαρμάκων.
Το WohnserviceWien έχει δημιουργήσει και ένα τηλέφωνο γειτονιάς.
Σε άτομα άνω των 65 ετών, δόθηκε κουπόνι για τις μετακινήσεις τους με ταξί.
Μια υπηρεσία έκτακτης ανάγκης, ενεργοποιήθηκε για τηλεφωνική συμβουλευτική. Ψυχίατροι, ψυχολόγοι και άλλοι επαγγελματίες προσφέρθηκαν επίσης για υπηρεσίες με ηλεκτρονική επικοινωνία.Το Κοινωνικό Ταμείο της Βιέννης δημοσίευσε μια λίστα επιλογών ψυχαγωγίας στο σπίτι (εικονική περιήγηση στο μουσείο, μουσική κ.λ.).Υπάρχουν και πολλές άλλες πρωτοβουλίες μικρής κλίμακας.
Για τους ηλικιωμένους που η πανδημία τους βρήκε σε ιδρύματα και μονάδες φροντίδας οι διαδικασίες ήταν πρωτόγνωρες.
Στην Ταϊβάν οι υπηρεσίες κινητοποιήθηκαν ενημερώνοντας τους ενοίκους και το προσωπικό του ιδρύματος μέσω μικρών συναντήσεων.Αυτές οι συναντήσεις επαναλαμβάνονται συχνά για να τους μεταδώσουν τις νέες πληροφορίες.
Οργανώνονται τακτικά κοινωνικές και σωματικές δραστηριότητες, όπως επίσης προληπτικές εξετάσειςπ.χ. καθημερινή μέτρηση αρτηριακής πίεσης, covid-19 κάθε εβδομάδα, κ.λ.
Στην Δανία με την εμφάνιση του COVID-19 έκλεισαν αμέσως οι οίκοι ευγηρίας στις 11 Μαρτίου. Οι επισκέψεις των συζύγων και όλων των συγγενών απαγορεύτηκαν. Μόνο το προσωπικό και οι ηλικιωμένοι παρέμειναν μέσα στις μονάδες. Όταν οι μονάδες άνοιξαν οι ηλικιωμένοι συναντούσαν τους συγγενείς στον κήπο φορώντας υποχρεωτικά τις μάσκες, μέσα σε ειδικές σκηνές με καρέκλες και τραπέζια που είχαν τοποθετηθεί για τον σκοπό αυτόν. Η συνάντηση γινόταν σε απόσταση 2 μέτρων. Εντός των οίκων ευγηρίας οι ηλικιωμένοι συναθροίζονται σε πολύ μικρές ομάδες 3-4 ατόμων για να καθίσουν στο σαλόνι ή στην τραπεζαρία όχι όμως όλοι μαζί. Το ίδιο ισχύει και για το προσωπικό.
Τα τελευταία 3 περίπου χρόνια κάθε οίκος ευγηρίας υπέγραψε συμβόλαιο με έναν γιατρό-παθολόγο, ο οποίος έρχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και κάνει συναντήσεις με το προσωπικό, με σκοπό να τους εκπαιδεύσει γύρω από τις ασθένειες των ηλικιωμένων και να τους προετοιμάσει για το τι πρέπει να κάνουν αν παραστεί ανάγκη. Οι ηλικιωμένοι έχουν την δυνατότητα επιλογής ανάμεσα στον δικό τους οικογενειακό γιατρό ή τον γιατρό του οίκου ευγηρίας. Στο ζήτημα αυτό είναι ελεύθεροι να επιλέξουν τον γιατρό που επιθυμούν.
Οι ηλικιωμένοι με την σύνταξή τους έχουν την δυνατότητα να αποκτήσουν μια θέση σε οίκο ευγηρίας αν το θελήσουν και αν δεν υπάρχει η δυνατότητα να παραμείνουν στην οικία τους. Η παραμονή σε οίκο ευγηρίας στοιχίζει 15.000 Κορώνες Δανίας (περίπου 2.000 Ευρώ) τον μήνα και το ποσόν είναι το ίδιο παντού. Αν κάποιο άτομο έχει πολύ μικρή σύνταξη ή καθόλου σύνταξη, τότε το χρηματικό ποσόν καλύπτεται από τον Δήμο για να έχουν όλοι οι ηλικιωμένοι την ίδια δυνατότητα παροχής φροντίδας.
Σε όλους τους Δήμους της Δανίας υπάρχει το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», σύμφωνα με το οποίο το προσωπικό του προγράμματος επισκέπτεται τους ηλικιωμένους στα σπίτια τους για την παροχή της απαραίτητης βοήθειας. Η συχνότητα των επισκέψεων εξαρτάται από την κατάσταση υγείας του κάθε ηλικιωμένου σύμφωνα με την αξιολόγηση του προσωπικού του προγράμματος.
Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» βασικά παρέχεται δωρεάν σε όλους τους δημότες με σκοπό την διευκόλυνση της παραμονής στην οικία τους για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα επιτρέπει η φυσική τους κατάσταση. Το πρόγραμμα συμπεριλαμβάνει ευρύ φάσμα παροχών όπως καθαριότητα, (στους πιο εύπορους δήμους, οι ηλικιωμένοι μπορούν να έχουν υπηρεσίες καθαριότητας πιο συχνά από άλλους δήμους).Παρέχεται επίσης νοσηλευτική φροντίδα, φαρμακευτική παρακολούθηση, ψυχολογική υποστήριξη, διανομή γευμάτων, κλπ. Οι ηλικιωμένοι έχουν την δυνατότητα να παραγγείλουν ηλεκτρονικά από το supermarket της περιοχής τα απαραίτητα είδη πρώτης ανάγκης (τρόφιμα, φρούτα, λαχανικά, ψωμί, γάλα, κλπ) και να τους τα φέρουν στο σπίτι. Οι ανωτέρω υπηρεσίες δεν προσφέρονται μόνο στην παρούσα φάση του COVID-19 και της πανδημίας αλλά σε μόνιμη βάση.
Όπως προαναφέρθηκε, η φιλοσοφία και ο στόχος του προγράμματος Βοήθεια στο Σπίτι είναι: Να κάνουμε το καλύτερο δυνατόν για να μένουν οι ηλικιωμένοι στο σπίτι τους όσο πιο πολύ γίνεται. Επί παραδείγματι, ο Δήμος Gentofte αριθμεί περίπου 70.000 κατοίκους συνολικά και από αυτούς μόνο 3 ηλικιωμένοι μένουν με τα παιδιά τους. Οι υπόλοιποι ζουν μόνοι στα σπίτια τους ή έχουν μεταφερθεί σε οίκους ευγηρίας και άλλες δομές του Δήμου.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης η κυβέρνηση προσπαθεί να κάνει περικοπές στις δαπάνες της κοινωνικής πρόνοιας. Αυτό είχε και το ανάλογο αντίκτυπο στο πρόγραμμα Βοήθεια στο Σπίτι πράγμα που σημαίνει ότι η συχνότητα και ο χρόνος των επισκέψεων στα σπίτια των ηλικιωμένων έχουν μειωθεί αισθητά.
Συνολικά ο Δήμος Gentofteδιαθέτει 800 δομές φροντίδας ηλικιωμένων, είτε με την μορφή οίκων ευγηρίας είτε ανεξάρτητα διαμερίσματα αυτόνομης, ημι-αυτόνομης, η εξαρτημένης διαβίωσης, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου. Οι δομές αυτές είναι επαρκείς για να καλύψουν τις ανάγκες των ηλικιωμένων του δήμου. Ο χρόνος αναμονής για να γίνουν δεκτοί δεν είναι μεγάλος (περίπου 3 μήνες κατά μέσο όρο).
Τα άτομα με αναπηρίες και κινητικές δυσκολίες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε παρόμοιες δημοτικές δομές. Έτσι, πολλοί καταφέρνουν να ζουν αυτόνομα, με την συμπαράσταση του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι» και τις παρεχόμενες υπηρεσίες φροντίδας και στήριξης επί 24ώρου βάσεως αν κρίνεται απαραίτητο. Αυτές οι δημοτικές δομές αποτελούνται από διαμερίσματα στα οποία οι δημότες με αναπηρία έχουν πρόσβαση με αναπηρικό αμαξίδιο. Έτσι τους παρέχεται την δυνατότητα να κυκλοφορούν μόνοι τους εντός των διαμερισμάτων με την βοήθεια ειδικής εγκατάστασης ανελκυστήρων. Τα παιδιά τους έρχονται συχνά να τους επισκεφτούν αλλά αυτό διαφέρει από την μια περιοχή της χώρας στην άλλη. Δεν ισχύει το ίδιο παντού.
Όλοι οι ηλικιωμένοι δημότες δικαιούνται να συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι», εφ’ όσον το χρειάζονται. Ο ηλικιωμένος δημότης συμπληρώνει μια αίτηση και κατόπιν τον επισκέπτεται ένας φροντιστής για να συζητήσουν και να αποφασίσουν μαζί τι είδους πακέτο υπηρεσιών θα χρειαστεί. Για να χαρακτηριστεί κάποιος «ηλικιωμένος» πρέπει να είναι άνω των 70 ετών αλλά η πλειοψηφία των εξυπηρετούμενων είναι άνω των 80.
Το πρόγραμμα αυτό προσφέρει και ημερήσια γεύματα. Οι ηλικιωμένοι παραλαμβάνουν τα γεύματα από το catering μία φορά την εβδομάδα, τα τοποθετούν στον καταψύκτη και την ώρα του φαγητού τα θερμαίνουν στον φούρνο μικροκυμάτων. Αν ο ηλικιωμένος δεν έχει την δυνατότητα αυτή, οι φροντιστές του προγράμματος ζεσταίνουν και σερβίρουν το γεύμα και βεβαιώνονται ότι ο ηλικιωμένος θα έχει την καθημερινή του τροφή. Κάθε φαρμακείο διαθέτει ειδική υπηρεσία η οποία φέρνει τα φάρμακα στο σπίτι των ηλικιωμένων δημοτών έναντι μιας πολύ μικρής αμοιβής.
Τα ηλικιωμένα ζευγάρια που δεν μπορούν να ζήσουν πλέον στο δικό τους σπίτι γίνονται δεκτά είτε στους οίκους ευγηρίας είτε σε άλλες δομές όπως τα διαμερίσματα ημιαυτόνομης διαβίωσης. Ο Δήμος Gentofte διαθέτει ειδικά διαμερίσματα για ζευγάρια. Οι δομές αυτές δεν υποχρεώνουν τον υγιή σύζυγο να φροντίσει τον ασθενή. Το ζητούμενο είναι να μην καταναλώνει ο υγιής σύζυγος όλες του τις δυνάμεις ώστε να εξαντλείται. Αντίθετα, πρέπει να έχει ενέργεια και δύναμη για να κάνουν όμορφα και ευχάριστα πράγματα μαζί οι δύο σύζυγοι.
Πρόσφατα όμως λόγω οικονομικών περικοπών ενώ οι ηλικιωμένοι αυξάνονται, το προσωπικό μειώνεται. Και αυτός, εν μέρει, είναι ένας λόγος που το προσωπικό υποφέρει από κόπωση και έλλειψη ενέργειας. Γενικά παρ’ όλες τις παροχές που προσφέρουν οι δήμοι στην Τρίτη ηλικία το ζήτημα της μοναξιάς υφίσταταικαι είναι πραγματικότητα.
Κάποιοι οίκοι ευγηρίας χτυπήθηκαν από τον COVID-19 και ένας αριθμός ηλικιωμένων έφυγε λόγω ύπαρξης και άλλων υποκείμενων νοσημάτων. Σε κατάσταση μεγάλης ανάγκης το προσωπικό παίρνει τηλέφωνο στον αριθμό 112 και ο ασθενής μεταφέρεται στο νοσοκομείο. Η εναλλάκτική λύση είναι να τηλεφωνήσει το προσωπικό στον γιατρό της μονάδας και κατόπιν ο γιατρός να ειδοποιήσει το «acute team». Αυτή είναι μια ομάδα υπεύθυνη για τα επείγοντα περιστατικά, αποτελούμενη από πιστοποιημένους νοσηλευτές με πολύ καλή γνώση του αντικειμένου.
Επίσης ο Δήμος Gentofte διαθέτει τέσσερα «Κέντρα Ημέρας Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων» στελεχωμένα κυρίως από εθελοντές. Στα Κέντρα αυτά μπορούν να συμμετέχουν οι ηλικιωμένοι που είναι κινητικοί, σωματικά ικανοί και έχουν την δυνατότητα πρόσβασης από το σπίτι τους στο Κέντρο.Εκεί υπάρχει δανειστική βιβλιοθήκη που μπορούν να διαβάσουν βιβλία, να συμμετέχουν σε συζητήσεις στην λέσχη του βιβλίου (book club), να παίξουν χαρτιά, μπιλιάρδο, και να οργανώσουν πολλές άλλες δραστηριότητες.
Οι εθελοντές συνεργάζονται με συγκεκριμένα άτομα αναφοράς (contactpersons) του Δήμου Gentofte. Όλα τα έξοδα καλύπτονται αποκλειστικά από τον Δήμο.
Ο Δήμος Gentofte διαθέτει επίσης και «Aνοιχτές Ημερήσιες Δομές» αποκλειστικά για άτομα με σοβαρά προβλήματα υγείας. Τα άτομα αυτά μπορούν να πηγαίνουν εκεί κατά την διάρκεια της ημέρας και να απασχολούνται σε διάφορα προγράμματα. Αν υπάρχουν κινητικά προβλήματα μεταφέρονται από το σπίτι τους στο Κέντρο και πίσω στο σπίτι με τα mini-bus του Δήμου. Απασχολούνται σε πολλές δραστηριότητες που οργανώνουν τα Κέντρα, πίνουν τον καφέ τους και συζητούν με φίλους. Επίσης υπάρχει η δυνατότητα να κάνουν μπάνιο στο Κέντρο αν δεν μπορούν να το κάνουν στο σπίτι τους λόγω έλλειψης βοήθειας ή κατάλληλου εξοπλισμού.
Αν στο σπίτι υπάρχει υγιής σύζυγος είναι απαραίτητο να έχει αυτός/αυτή λίγο χρόνο ανάπαυσης για τον ίδιο. Αυτές οι «Ημερήσιες Δομές» λοιπόν δεν είναι μόνο για την εξυπηρέτηση ηλικιωμένων αλλά και για άτομα με αναπηρίες. Είναι στελεχωμένα με επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων και υπάρχει η δυνατότητα φυσικοθεραπείας και εκπαίδευσης των ατόμων με κινητικές αναπηρίες για να αποκτήσουν ξανά τις δεξιότητες που στερήθηκαν.
Τέλος, ένας σημαντικός στόχος του Δήμου Gentofte είναι η κινητοποίηση και ενεργός συμμετοχή των δημοτών στα ζητήματα που απασχολούν τον δήμο για να εκφράσουν την γνώμη τους και την άποψή τους στα ζητήματα αυτά. Με τον τρόπο αυτόν εκφράζονται ατομικά και συλλογικά οι δημότες στην λήψη των αποφάσεων, αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και με τις δημοτικές αρχές. Η ενημέρωση των δημοτών για τα θέματα προς συζήτηση γίνεται μέσα από τις τοπικές εφημερίδες, κατόπιν εκδηλώνεται το ενδιαφέρον για συμμετοχή και τέλος επιλέγονται οι συμμετέχοντες!
Στη Ρωσία η πλειοψηφία των ηλικιωμένων (άνω των 60 ετών) ζουν με τις οικογένειές τους. Γι’ αυτούς τέθηκαν σε ισχύ επιπρόσθετοι περιορισμοί καραντίνας. Αυτοί οι περιορισμοί ποικίλλουν στις διάφορες περιοχές της Ρωσίας.
Όλοι άνω των 65 ετών, στην Αγία Πετρούπολη και στην Μόσχα που εργάζονται, δουλεύουν χωριστά από τους άλλους.
Οι συνταξιούχοι μπορούν να βγαίνουν από το σπίτι μέχρι το πλησιέστερο κατάστημα. Επίσης μπορούν να βγάζουν για βόλτα στο δρόμο τα οικόσιτα ζώα τους, να απασχολούνται με γυμναστική και αθλητισμό.
Σε κάθε συνοικία της πόλης υπάρχει κέντρο Κοινωνικής Εξυπηρέτησης, στο οποίο δουλεύουν κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι, αδελφές νοσοκόμοι. Οι κοινωνικοί λειτουργοί αγοράζουν φαγητό για τους ηλικιωμένους. Αυτοί βοηθούν επίσης στην ευταξία (καθαρισμό) του οικήματος, στην γραφή επιστολών και λοιπά.
Όσο δεν υπήρχε ακόμη πανδημία, οι ηλικιωμένοι μπορούσαν να απασχολούνται στα κέντρα με έργα χειροτεχνίας και με γυμναστική. Τώρα αυτά τα προγράμματα είναι κλειστά.
Αλλά πολλές μη κρατικές ανοικτές δομές για ηλικιωμένους άρχισαν να λειτουργούν από το διαδίκτυο με χρήση του Zoom. Μέσω του διαδικτύου εκτελούν δημιουργικές απασχολήσεις και μαθήματα γυμναστικής.
Οι κλειστές δομές για ηλικιωμένους συνεχίζουν να λειτουργούν. Αλλά εάν κάποιος ασθενήσει, όλο το ίδρυμα κλείνει με καραντίνα. Το καλοκαίρι ήταν πολύ δύσκολο να εγκαταστήσεις έναν ηλικιωμένο σε κλειστή δομή λόγω της καραντίνας.
Πληροφορίες περί της μόλυνσης από κορωνοϊό και των ισχυόντων κανόνων έχουν χωροθετηθεί στον ιστότοπο https://стопкоронавирус.рф. Σας στέλνω έναν οδηγό για υπερηλίκους, ο οποίος έχει χωροθετηθεί στον ίδιο ιστότοπο. Εκεί υπάρχουν και άλλες πληροφορίες περί της πανδημίας και περί των λαμβανομένων μέτρων. Έχουν διαμορφωθεί εκπομπές από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, στις οποίες μιλούν για την πανδημία και για τα αναγκαία μέτρα για τους υπερηλίκους.
Στην Ελλάδα η πανδημία βρήκε τους περισσότερους δήμους με μειωμένο προσωπικό και χρήματα, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης που διαρκεί πάνω από δέκα χρόνια. Ωστόσο ευσυνείδητοι υπάλληλοι πρόσφεραν έργο αξιοθαύμαστο, ανάλογα με τις δυνατότητές τους. Στο δήμο Καισαριανής, τα στελέχη του ΚΑΠΗ (Κέντρο Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων) έκαναν επισκέψεις σεκάθε σπίτι ηλικιωμένου. Εκτός από τους υπαλλήλους η κοινωνική υπηρεσία ενεργοποίησε και κάποια μέλη του ΚΑΠΗ για να προσφέρουν υπηρεσίες συμπαράστασης (τηλεφωνήματα, διανομή φαγητού κ.λ.)
Στον δήμο Χαλανδρίου οργανώθηκε ένα Κέντρο Άμεσης Βοήθειας με τον 4ψήφιο αριθμό 1526 όπου οι μοναχικοί και χωρίς οικογένεια ηλικιωμένοι μπορούσαν να ζητήσουν φάρμακα, φαγητό, ψώνια από του σούπερ μάρκετ, νοσηλευτικές υπηρεσίες, καθαριότητα ή μια επίσκεψη συμπαράστασης. Η θεατρολόγος συγκέντρωνε το καλοκαίρι τμήματα των 3-4 ατόμων της ομάδας θεάτρου και τους έκανε τις πρόβες στον κήπο του ΚΑΠΗ. Η μουσικός εφήρμοσε ένα σύστημα επικοινωνίας ανά τρία άτομα. Καθένας είχε αρμοδιότητα να επικοινωνεί με τρία άλλα άτομα. Τώρα κάνει μαθήματα χορωδιακής μουσικής με τηλεδιάσκεψη. Δεν είναι όλοι οι ηλικιωμένοι-μέλη της χορωδίας πρόθυμοι, αλλά σιγά σιγά ζηλεύουν και αρχίζουν να μαθαίνουν την επικοινωνία με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Σε γενικές γραμμές οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα έχουν κάποια οικογένεια που τους φροντίζει ήαπλώς ενδιαφέρεται έστω και περιστασιακά. Όμως παρατηρήθηκε ότι στην περίοδο της πανδημίας αυξήθηκαν οι θάνατοι ηλικιωμένων όχι από τον κορωνοϊό, αλλά από άλλα νοσήματα και μάλιστα ξαφνικά (καρδιακά, εγκεφαλικά κ.λ.) Εντύπωση προκάλεσε το ότι πέθαναν άτομα που ήσαν πολύ ενεργά και λάμβανανμέροςστις δραστηριότητες του ΚΑΠΗ . Οι εργαζόμενοι σε αυτά το εξηγούν ότι υπέφεραν περισσότερο οι πλέον ενεργοί, γιατί έχασαν τα αντικείμενα και τις επαφές που τους κρατούσαν σε δράση, τους έδιναν ενέργεια, χρώμα και νόημα στη ζωή τους. Πολλοί ήταν και οι ηλικιωμένοι που πέθαναν σε οίκους ευγηρίας. Ο ιδιοκτήτης ενός τέτοιου οίκου 42 ετών γιατρός αυτοκτόνησε όταν έμαθε ότι πολλοί από τους ενοίκους τους προσβλήθηκαν από τον ιό, παρόλο που εκείνος είχε λάβει σοβαρά μέτρα προστασίας.